„Poszukiwacze Talentów” – konkursowe wywiady
W ramach Ogólnopolskiego konkursu „Poszukiwanie Talentów” przeprowadziłam wywiad z Panią Ewą Niemczurą oraz z Panem Grzegorzem Musiałem, którzy na co dzień zajmują się fizyką. Poniżej znajdują się pytania, które zadałam oraz odpowiedzi jakie uzyskałem.
Dr Ewa Niemczura
Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski
Wrocław, Polska
- Czy od najmłodszych lat interesowała się Pani astronomią?
Nie, nie interesowałam się fizyką/astronomią od najmłodszych lat. W trzeciej lub czwartej klasie liceum (wtedy liceum było czteroklasowe) kilka lekcji fizyki poświęconych było astronomii.
Wtedy zainteresowałam się astronomią i zaczęłam czytać dodatkowe książki na ten temat, na przykład „Astrologia, Astronomia, Astrofizyka” Tadeusza Dworaka. Szybko okazało się, że astronomia to nie tylko nocne obserwacje teleskopowe. I musiałam zainteresować się również fizyką.
- Interesuje się Pani wszystkimi dziedzinami astronomii, czy może istnieje taka, która szczególnie Panią fascynuje ?
Najbardziej interesuje mnie astrofizyka atmosfer gwiazdowych. Atmosfera gwiazdy to jej jedyna część, którą możemy bezpośrednio obserwować. Analiza obserwacji spektroskopowych pozwala na wyznaczenie parametrów atmosfery, czyli na przykład jej temperatury, przyspieszenia grawitacyjnego i składu chemicznego. Ciekawą dziedziną jest również astrofizyka planet i układów planetarnych. Obecnie znamy już bardzo dużo planet pozasłoneczych, wiele z nich jest częścią układów planetarnych. Najciekawsze ostatnio odkrycie to układ Trappist 1, w którego skład wchodzi co najmniej siedem planet skalistych.
Gwiazda Trappist 1 jest jednak czerwonym karłem, o wiele mniej masywnym od Słońca.
Mam nadzieję, że wkrótce uda się odkryć prawdziwą „drugą Ziemię”, czyli planetę podobną do Ziemi, krążącą wokół gwiazdy podobnej do Słońca po zbliżonej orbicie. Interesuje mnie również bioastronomia, której przedmiotem badań jest życie we Wszechświecie.
- Ma Pani swój autorytet? Czy jest to fizyk/astronom?
Podziwiam naukowców, nie tylko fizyków, którzy łączą pracę naukową z popularyzacjšą nauki. Dobrym przykładem jest Michio Kaku, fizyk teoretyk pracujący w USA, który jest również bardzo aktywnym popularyzatorem nauki. Jest on, między innymi, autorem wielu książek popularnonaukowych, z których większość została przetłumaczona na język polski.
Interesujące są również filmy BBC realizowane we współpracy z naukowcami, na przykład te dotyczące geologii, w których występuje geolog Iain Stewart, lub te dotyczące fizyki
i astronomii, powstałe we współpracy z fizykiem Brianem Coxem.
- Jakie jest najbardziej przydatne odkrycie tej nauki?
Wszystkie odkrycia astronomii pozwalają lepiej zrozumieć Wszechwiat, to jak powstał, ewoluował, jaka będzie jego przyszłość i jakie jest nasze w nim miejsce. Niektóre badania astronomiczne są dla nas bardzo istotne. Na przykład mechanika nieba pozwala obliczyć położenia na orbitach nawet bardzo małych ciał Układu Słonecznego. Niektóre z tych obiektów znajdują się na orbitach bliskich orbicie Ziemi wokół Słońca. Narzędzia stosowane w mechanice nieba pozwalają obliczyć, czy te obiekty nam zagrażają, to znaczy, czy są na orbitach kolizyjnych z Ziemią. Poza tym, bez zrozumienia grawitacji, bez praw Keplera nie moglibyśmy nigdy polecieć na Księżyc i do innych planet.
- Obserwuje Pani zjawiska fizyczne/astronomiczne? Jest jakie zjawisko, które Pani
szczególnie lubi?
Prowadzę obserwacje astronomiczne, a dokładniej obserwuję spektroskopowo interesujące mnie gwiazdy. Lubię obserwować takie gwiazdy, których widma wcześniej nie były
obserwowane i nie wiadomo do końca czego się spodziewać. Może się na przykład okazać,
że obserwowana gwiazda jest chemicznie osobliwa. Skład chemiczny atmosfery takiej gwiazdy jest znacząco różny od składu chemicznego atmosfery Słońca. Takie „osobliwe” obfitości pierwiastków w atmosferze są związane z różnymi procesami, które powodują,
że niektóre pierwiastki „opadają” do niższych warstw atmosfery, a inne są wynoszone bliżej powierzchni gwiazdy. Szczegółowa analiza widm gwiazd chemicznie osobliwych pozwala lepiej zrozumieć te procesy.
- Czy jest literatura związana z tą nauką, którą poleciłaby Pani młodzieży?
Osobom zainteresowanym astronomią polecam miesięczniki „Urania – Postępy Astronomii”
i „Astronomia”. Oprócz ciekawych artykułów są tam również porady dla osób zainteresowanych amatorskimi obserwacjami astronomicznymi.
„Świat nauki” również publikuje artykuły dotyczące najnowszych odkryć astronomicznych.
Warto również zwrócić uwagę na serię wydawnictwa Prószyński i spółka: Na ścieżkach Nauki. Poza tym, dobra literatura science-fiction (na przykład książki Stanisława Lema) działają na wyobraźnię i na pewno zachęcają do zainteresowania się zarówno astronomią jak i fizyką.
- Ma Pani marzenia związane z fizyką albo z astronomią?
Mam trochę takich marzeń. Większość z nich jest związana z planetami pozasłonecznymi
i bioastronomią. Chciałabym, aby już wkrótce udało się znaleźć prawdziwą „drugą Ziemię”.
Najlepiej by było, gdyby następnie na takiej planecie odkryto również wodę. Chciałabym również zobaczyć, jak człowiek ląduje na Marsie i zakłada tam pierwszą kolonię.
Prof. dr hab. Grzegorz Musiał
Zakład Fizyki Komputerowej
Pełnomocnik ds. popularyzacji
Wydział Fizyki UAM
Przewodniczący Krajowego Komitetu Organizacyjnego
Ogólnopolskiego Festiwalu Nauki Przyrodnicze na Scenie
- Umultowska 85, 61-614 Poznań
Szanowna Pani Celino
Jeszcze raz dziękuję za wyróżnienie mojej skromnej osoby i zainteresowanie tematyką naukowych badań fizyka.
- W jaki sposób i kiedy zrodziło się u Pana zamiłowanie do fizyki?
Po ośmioklasowej szkole podstawowej w małej wsi Białożewin miałem marzenia, a nadzieje na ich realizację pokładałem w fizyce, która zauroczyła mnie od początku. Nauka w Liceum Ogólnokształcącym w Żninie nadal rozbudzała moją wyobraźnię dzięki zaangażowaniu nauczycieli fizyki i matematyki, która przecież jest językiem Fizyki. Studia mocno skorygowały moje młodzieńcze koncepcje, ale fascynacja Fizyką, która jasno tłumaczyła przyczyny i przebieg zjawisk otaczającego świata, ukazała ogromne możliwości rozwoju.
o Fizyka daje podstawowy opis struktury materii i formułuje ogólne, uniwersalne prawa ograniczając się do zjawisk powtarzalnych i odtwarzalnych. Wychodząc od praw Fizyki, Chemia, Biologia, czy Nauki techniczne przy pomocy własnej metodologii opisują bardziej złożone układy.
- Są wynalazki lub odkrycia fizyczne, bez których nie wyobraża sobie Pan życia?
Oczywiście są to te wynalazki, które leżą u podstaw dwóch kolejnych rewolucji w technicznej organizacji życia społecznego. W XIX wieku to były wynalazki silnika parowego
i elektryczności. Natomiast w XX wieku to komputer i sieć komputerowa. Niewielu ludzi dziś potrafi się bez nich obejść, więc uznajmy je za oczywiste, poza limitem tego pytania. Zatem wybiorę odkrycie faktu, że światło niesie cenne informacje o jego źródle, czy przedmiotach, od których się odbija.
- Czy obserwując otaczający świat, patrzy Pan na niego z perspektywy fizyka, przez pryzmat zjawisk?
Najgłębszą motywacją do moich codziennych obserwacji otaczającego świata i pracy są zachwyt nad pięknem świata stworzonego i odkrywanie prawdy, pełnej zgodności fizycznego opisu świata z obrazem wyłaniającym się z doświadczeń, ale również z tym, który znamy z Pisma Świętego. To duża przyjemność rozumieć zjawiska nas otaczające i umieć prognozować ich dalszy przebieg. Fizyka uczy uniwersalnego, modelowego postrzegania zjawisk i zdarzeń. To fascynujące.
4. Jakich metod użyłby Pan aby przekonać kogoś do polubienia tego przedmiotu?
Jak już wspomniałem, to Fizyka daje podstawowy opis struktury materii i formułuje ogólne, uniwersalne prawa rządzące światem. To duży atut rozumieć zjawiska nas otaczające i umieć prognozować ich dalszy przebieg. Fizyka uczy uniwersalnego, modelowego postrzegania zjawisk i zdarzeń, zatem fizyk może pracować przy organizacji wszelkiej działalności. Obserwuję to w przypadku naszych absolwentów, którzy nie mają kłopotów ze znalezieniem pracy. Natomiast redukcja nauczania fizyki w szkołach praktycznie całej Unii Europejskiej spowodowała coraz mniejszą konkurencję przy ubieganiu się o studia doktoranckie. Stwarza to unikalną szansę podjęcia pracy naukowej, również w prestiżowych międzynarodowych zespołach: robię to, co lubię i jeszcze mi za to płacą. Tak zachęcam młodzież do rozwijania swoich talentów związanych z Fizyką.
- Lubi Pan astronomię? Dlaczego?
Astronomia jest fascynująca nie tylko ogromem odległości i rozmiarów badanych obiektów, ale również potwierdza, że prawa Fizyki sformułowane i zweryfikowane w laboratoriach na Ziemi są takie same w całym obserwowalnym wszechświecie, chociaż wiele wyzwań jeszcze przed nami. Wymienię tylko, moim zdaniem, dwa największe: doświadczalne potwierdzenie istnienia ciemnej materii (wielkie zderzacze cząstek o rozmiarach rzędu dziesiątek kilometrów) i zrozumienie natury ciemnej energii lub alternatywnej koncepcji wyjaśniającej fakt, że obiekty wszechświata rozbiegają się szybciej, niż to wynika z Ogólnej Teorii Względności.
- Czy ma Pan w planach jakieś badania, doświadczenia, projekty?
Praca naukowa to na ogół długotrwały proces. W bliższej perspektywie planuję dokończenie formułowania i publikowania w znaczących, międzynarodowych czasopismach naukowych naszej metody pozwalającej na rozstrzyganie charakteru przemian fazowych typu porządek – nieporządek w złożonych układach, która wykorzystuje rozległe eksperymenty komputerowe. Te ostatnie to takie symulacje komputerowe, które nie tylko określają wartości obliczanych parametrów, ale też pozwalają wyznaczyć ich niepewności pomiarowe, jak w realnych doświadczeniach. Każdego roku składamy też wnioski o sfinansowanie kolejnych projektów. Ostatni z nich obejmuje rozległe badania złożonych układów polimerowych rokujących wieloma zastosowaniami praktycznymi. Zobaczymy, jak zostanie oceniony.
- Jak Pan sądzi, w tych czasach więcej czy mniej osób decyduje się na pracę związaną z tym kierunkiem. Zainteresowanie fizyką rośnie, czy maleje? Zna Pan powody?
Dane z ostatnich egzaminów maturalnych wskazują na mały wzrost zdających Fizykę
w stosunku do poprzedniego roku. W perspektywie najbliższych lat mamy zapewnioną zastępowalność, ale gdyby tendencja spadkowa dłużej się utrzymywała, mogą pojawić się kłopoty. Sądzę, że najważniejszymi powodami spadku zainteresowania Fizyką są katastrofalne decyzje o wycofaniu matematyki z przedmiotów obowiązkowo zdawanych ma egzaminie maturalnym i ograniczenie zarówno godzinowe, jak i programowe nauczania Fizyki w szkole średniej. Jest to konsekwencją dużej złożoności tego przedmiotu obejmującej nie tylko opis jakościowy, ale też ilościowy (konieczna matematyka). Jednak jest też inny czynnik destrukcyjny. Najbogatsi ludzie w skali krajowej i globalnej w większości konsekwentnie lansują model kulturowy oparty o konsumpcję, łatwe i przyjemne życie, usiłując redukować tradycyjny model wyrosły z chrześcijaństwa i oparty na wartościach. To jest klimat, w którym młodzi ludzie rzadziej podejmują ambitne plany oparte o dogłębne zrozumienie zjawisk przyrodniczych. Natomiast cieszy mnie, że ostatnie dwa lata przynoszą rosnące symptomy odrzucania tej narracji globalistów przez narody wszystkich zakątków świata.
- Fizyczna anegdotka albo żarcik na zakończenie?
Gdy przychodzą do mnie studenci z pytaniem, jaką tematykę proponuję do pracy dyplomowej (licencjackiej, inżynierskiej, czy magisterskiej), ja rozkładam ręce i mówię, że nie mam pojęcia. Zdziwionym studentom wyjaśniam, że praca dyplomowa będzie ich wizytówką w życiu zawodowym, stąd powinna być realizacją ich zainteresowań i być dobrym początkiem tego, co chcą robić w życiu. W ten sposób sami stają się adresatami zadanego pytania.
Bardzo dziękuję za wyczerpujące odpowiedzi.
To wszystko, czym chciałam się podzielić. Pani Ewie i Panu Grzegorzowi dziękuję za zaangażowanie i poświęcony czas. Jestem wdzięczna za pomoc Panu Jerzemu Baranowskiemu, dzięki któremu nawiązałam kontakt z fizykami.
Celina Ciecierska
